Phan Văn Tú
Giảng viên trường ĐH Khoa học Xã hội & Nhân văn TP HCM
TỜ BÁO XUÂN ĐẦU TIÊN
Cùng với bánh chưng, củ kiệu, hoa mai, hoa đào, hơn nửa thế kỷ qua, một sản phẩm không thể thiếu trong nhiều mái ấm Việt những ngày Tết là các tờ báo xuân. Từ giữa tháng chạp đến ngày cuối năm cũ, trên các sạp báo, báo xuân được bày bán rực rỡ, góp phần làm cho không khí đón Xuân thêm tưng bừng, rạo rực, hối hả. Báo xuân là sản phẩm sáng tạo giàu chất văn hóa, là nét đặc sắc chỉ có ở Việt Nam
Giáo trình lịch sử báo chí ghi rõ, tờ báo quốc ngữ đầu tiên chính là Gia Định báo, số ra đầu tiên ngày 15.04.1865 tại Sài Gòn và tồn tại suốt 44 năm nhưng các giáo trình chưa đề cập đến tòa soạn báo nào có sáng kiến ra số báo xuân đầu tiên. Rải rác trong một số sách biên khảo và một số bài báo, có tác giả nhắc đến nội dung này nhưng những ý kiến đó không thống nhất nhau.
Bài báo xuân gần 100 tuổi
Có tác giả - thông qua việc khảo sát cách tổ chức nội dung, trang mục của các tờ Phong Hóa, tờ Ngày Nay - cho rằng, sáng kiến làm báo xuân xuất phát từ nhóm Tự Lực Văn Đoàn.
Một số ý kiến thì cho rằng, nhóm Tự Lực Văn Đoàn có công nâng cao chất lượng nội dung, hình thức báo xuân nhưng không có công sáng tạo ra cách làm báo tết mà Phụ Nữ Tân Văn mới là tờ báo làm số báo xuân đầu tiên ở Việt Nam vào năm 1930.
Theo cuốn sách “Báo chí Việt Nam Nam
Và theo hướng “nếu không lầm” của cụ Vương Hồng Sển, thì ý kiến cho rằng Phụ Nữ Tân Văn là tờ báo xuân đầu tiên (ra đời năm 1930) e không có cơ sở vì nó ra đời sau số Tết của Nam Phong Tạp Chí những 12 năm. Và, cũng theo ý kiến của cụ Vương, thì trước Phụ Nữ Tân Văn, còn có Đông Pháp Thời Báo, Thần Chung đều đã có ra số xuân.
Tác giả Phạm Xuân Đài trong một bài viết trên website www.mautam.net cũng khẳng định: “Nam Phong Tạp Chí ra đời giữa năm 1917 (Đinh Tỵ), và ngay cái tết đầu tiên của tờ báo, ông Phạm Quỳnh đã nghĩ đến việc làm một “số Tết” - một điều mà những tờ báo đi trước như Lục Tỉnh Tân Văn, Đông Dương Tạp Chí... chưa ai nghĩ ra”.
Khi tìm tư liệu viết bài này, nhà báo Lam Điền (báo Tuổi Trẻ) có chia sẻ cho chúng tôi bản số hóa của tờ “Nam
Bài viết đầu trên số báo xuân đầu tiên ấy có nhan đề “Số Tết của báo Nam Phong”, tác giả bài báo này chính là chủ bút Phạm Quỳnh.
Từ nội dung bài báo này, có thể khẳng định rằng, Nam
“Nếm miếng bánh đường, nhắp chén rượu ngọt”
Đây là chữ dùng của học giả Phạm Quỳnh để nói về tinh thần nội dung của tờ báo Tết đầu tiên ấy. Trong bài viết có tính chất “phát biểu đề dẫn” ấy, tác giả bên cạnh việc “thông báo lý do” phát hành số báo đặc biệt mừng năm mới, còn nêu lên quan điểm của tòa soạn về tổ chức nội dung số báo này. Gần 100 năm đã trôi qua, giờ đây đọc lại bài báo xuân ấy, chúng ta không thể không ngạc nhiên. Xin trích giới thiệu bài báo ấy:
“Cả năm có ngày Tết là vui. Vui ấy là vui chung cả mọi người, vui suốt trong xã hội, vui khắp một quốc dân; trong thế giới dễ không đâu có một cuộc vui hoàn toàn như vậy. Dẫu người buồn đến Tết cũng phải vui: vui ngày Tết là cái vui dễ “truyền nhiễm” vậy.
Bản báo đối với các bạn đọc báo những ngày thường vẫn giữ một thái độ quá nghiêm, tự hồ như lạnh nhạt, chỉ chuyên trọng đường tư tưởng học vấn, không hề chú ý đến những lối văn chương tiêu khiển, như câu hát lẳng lơ, nhời thơ bay bướm. Sự đó là bản báo cố ý như thế: đã từng nhận cái tật hư văn, cái thói ngâm vịnh hại cho nước ta nhiều lắm, nên phàm lập ngôn khởi luận vẫn thiên trọng sự thực hơn là sự phiếm.
Nhưng cái thái độ nghiêm khắc ấy tuy ngày thường là phải, mà gặp những thời tiết vui vẻ, như hội Tân xuân này, đối với cảnh, đối với người, đối với lòng hoan hỉ của mấy triệu quốc dân, tựa hồ như gẩy khúc đàn sai nhịp vậy.
Bản báo muốn cho khúc đàn riêng của mình không đến nỗi sai nhịp với khúc cảm chung của xã hội trong buổi đầu năm xuân mới, giời ấm khí hòa, cảnh vật tươi cười, lòng người hớn hở, lại muốn không trái cái chủ nghĩa lúc bình thường, bèn định in riêng ra tập ngày Tết này, ngoài những số báo thường, trước là để cùng quốc dân góp một phần vào cuộc vui chung, sau là để tặng các bạn đọc báo đã có bụng tin yêu gửi mua từ đầu đến nay một cái quà hợp với cảnh năm mới.
Nhời bàn thiết thực, nghĩa lý sâu xa, đó là cái món ăn chắc bổ những ngày thường; của ăn sống người, nên trọng là phải. Nhưng thỉnh thoảng cũng phải nếm miếng bánh đường, nhắp chén rượu ngọt cho khoan khoái tinh thần, nên giọng hát êm tai, truyện vui khoái trí cũng là một món không thể khuyết được.
Trong sáu tháng nay, các bạn đọc báo đã cùng với bản báo vẫy vùng trong bể học vấn, rong ruổi trên trường nghị luận, những món chắc bổ để nuôi tinh thần trí thức cũng đã nếm qua ít nhiều mà biết cái dã vị thực thà. Vậy nay xin hiến các bạn một mâm đồ ngọt, gọi là cái quà ăn chơi trong vài ngày Tết: mứt bách quả; bánh ngũ sắc, mỗi thứ một ít, kể cả thứ bánh ngoài Bắc ta tục gọi là bánh “xã trưởng”, ngoài quả cà, trong quả táo nhưng toàn là những thức ngon miệng vậy”
Như vậy, có thể nói, Phạm Quỳnh là người đầu tiên trong làng báo Việt có sáng kiến làm báo xuân. Ông cũng là người đầu tiên đưa quan điểm tố chức nội dung báo xuân như một ấn phẩm giải trí nhẹ nhàng nhằm mang đến niềm vui cho cộng đồng trong mùa đoàn tụ.
Đọc bài viết của cụ Phạm Quỳnh, có thể diễn dịch rằng, lúc bấy giờ, học giả họ Phạm quan niệm tờ báo xuân phải là là báo... văn nghệ, hoặc phải có văn chương! Theo ông, nếu báo thường trong cả năm, có “nhời bàn thiết thực, nghĩa lý sâu xa, đó là cái món ăn chắc bổ những ngày thường; của ăn sống người” thì báo Tết, báo Xuân “phải nếm miếng bánh đường, nhắp chén rượu ngọt cho khoan khoái tinh thần, nên giọng hát êm tai, truyện vui khoái trí cũng là một món không thể khuyết được”.
Từ “Nam Nam
Ngày nay, công nghệ làm báo in có sự phát triển vượt bậc. Báo xuân đã liên tục cải tiến về nội dung và hình thức qua thời gian. Báo chí hiện đại còn có thêm các loại hình mới. Báo trực tuyến, báo nói, báo hình cũng vận dụng linh hoạt hình thức “báo xuân” của cha ông trên các kênh thông tin của mình.
Và một hoạt động thú vị khác từ truyền thống làm báo xuân của làng báo Việt đã hình thành những năm qua là Hội Báo Xuân. Có thể khẳng định chắc chắn rằng Hội Báo Xuân là một kiểu lễ hội đặc biệt chỉ có ở Việt Nam, không thể tìm thấy ở bất cứ một nước nào trên thế giới. Nó vừa là loại hình hoạt động văn hoá đặc sắc của giới báo chí phục vụ công chúng vào những ngày đón một mùa xuân mới của dân tộc.
Ngày nay, số lượng ấn phẩm báo in, tạp chí của cả nước lên hơn con số 600 (đó là chưa kể hàng chục ngàn tờ tin nội bộ do các địa phương xuất bản). Tất cả các ấn phẩm ấy đều có số đặc biệt chào đón xuân mới.
Nghiên cứu quá trình hình thành phát triển của báo xuân ở Việt Nam
PHAN VĂN TÚ
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét