GVĐN 12: CHUYỆN VĂN CHƯƠNG

CỰU TỔNG THỐNG MỸ BILL CLINTON DẪN CÂU KIỀU NÀO?

Trong chuyến thăm Việt Nam cuối năm 2000 của cựu Tổng thống Mỹ Bill Clinton - lúc đó là tổng thống đương nhiệm nhưng đã tổ chức xong cuộc bầu cử tổng thống nhiệm kỳ tiếp theo và “Bush con” thắng cử; trong lời đáp từ Chủ tịch nước ta, cựu Tổng thống Bill Clinton nói: “Nhân dân Hoa Kỳ vui mừng vì đã đến lúc chúng ta có thể trở thành đối tác. Như trong Truyện Kiều đã nói: “Sen tàn cúc lại nở hoa - Sầu dài ngày ngắn đông đà sang xuân”. Nay ký ức băng giá về quá khứ đã bắt đầu tan. Những phác thảo của một tương lai ấm áp chung đã bắt đầu hình thành. Cùng nhau chúng ta hãy tận hưởng ngày xuân ấm áp này”. (Báo Nhân Dân ngày 18 /11/2000).

“Sen tàn cúc lại nở hoa” là nói sự vận hành tất yếu của tự nhiên như Chủ tịch Hồ Chí Minh viết: “Sự vật vần xoay đà định sẵn - Hết mưa là nắng hửng lên thôi”, hai câu Kiều trên là câu 1795 và 1796. Trong sách Truyện Thúy Kiều do Bùi Kỷ và Trần Trọng Kim hiệu khảo xếp trong phân đoạn Khuyển, Ưng đem Kiều nộp cho Hoạn bà, Hoạn bà cho Kiều sang hầu Hoạn thư, Thúc Sinh về, Hoạn thư bắt Kiều ra hầu rượu Thúc Sinh. Theo Bùi Kỷ và Trần Trọng Kim thì hai câu 1795-1796 ý nói là hết một năm. Đoạn này như sau:

Lần lần tháng trọn ngày qua,

Nỗi nào, nào biết đường xa thế này?

Lâm Tri từ thuở uyên bay,

Buồng không, thương kẻ tháng ngày chiếc thân

Mày xanh, trăng mới in ngần,

Phấn thừa, hương cũ bội phần xót xa.

Sen tàn cúc lại nở hoa

Sầu dài, ngày ngắn, đông đà sang xuân

Tìm đâu cho thấy cố nhân

Lấy câu vận mệnh, khuây dần nhớ thương ( … )

Đoạn thơ này là nói tâm trạng của Thúc Sinh khi xa Thúy Kiều, về nhà gặp lại, Kiều hầu rượu, sau Hoạn thư cho Kiều ra ở Quan âm các, Thúc Sinh lẻn ra nói chuyện với Kiều bị Hoạn thư bắt được.

Trong thơ Việt Nam có câu thơ khá nổi tiếng của Nguyễn Khuyến: Thu ăn măng trúc, đông ăn giá - Xuân tắm hồ sen hạ tắm ao; nói về thú hưởng nhàn; cũng có cách thể hiện mai - lan - cúc - trúc nói về bốn mùa trong năm nhưng biểu tượng cho mỗi mùa được hiểu khác nhau. Trong Truyện Kiều, sen được Nguyễn Du thể hiện với nhiều nghĩa, có nghĩa là chân người đẹp: Gót sen thoăn thoắt dạo ngay mé tường; sen vàng có nghĩa là bước chân người đẹp, từ này liên quan đến điển tích Hậu chúa nhà Trần thời Ngũ đại bên Tàu đúc hoa sen vàng lát xuống đất cho Phan Phi đi và nói rằng “Mỗi bước chân sinh ra hoa sen”.

Ngày nay ngay bài ca dao nói về sen “Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn” cũng có cách hiểu khác: Nếu không có bùn thì chẳng có hoa sen, “sen tàn cúc lại nở hoa” như cựu Tổng thống Bill Clinton dẫn ra với ý thể hiện mối quan hệ ngoại giao giữa Hoa Kỳ và Việt Nam có bước phát triển mới.

TRẦN CHIÊM THÀNH